Washington / Caracas / Beijing — De recente uitspraken van voormalig en opnieuw zittend president Donald Trump dat Venezuela “miljarden verschuldigd is aan de Verenigde Staten” hebben internationaal tot scherpe reacties geleid. Achter deze woorden schuilt een complexe combinatie van internationale rechtszaken, geopolitieke druk en grootmachtspolitiek, waarin niet alleen de Verenigde Staten en Venezuela een rol spelen, maar ook China steeds nadrukkelijker op de voorgrond treedt.
De oorsprong: Chávez en het stopzetten van Amerikaanse oliebelangen
De kern van het conflict gaat terug naar de jaren 2000, toen de Venezolaanse president Hugo Chávez de olie-industrie verder nationaliseerde. Buitenlandse oliebedrijven, waaronder grote Amerikaanse concerns, verloren daarbij hun belangen in strategische olieprojecten. Chávez presenteerde deze stap als herstel van nationale soevereiniteit en het doorbreken van Amerikaanse dominantie in de sector.
Hoewel staten het recht hebben om natuurlijke hulpbronnen te nationaliseren, oordeelden internationale arbitragehoven later dat Venezuela verzuimde om adequate compensatie te betalen aan de getroffen bedrijven.
Wat hebben de rechtbanken beslist?
Meerdere internationale en Amerikaanse uitspraken vielen in het nadeel van Venezuela:
- ConocoPhillips kreeg via het ICSID (Wereldbank-arbitrage) een schadevergoeding toegewezen van circa US$ 8,7 miljard, inmiddels opgelopen tot meer dan US$ 10 miljard inclusief rente.
- ExxonMobil won een zaak ter waarde van ongeveer US$ 1,6 miljard.
- Ook andere bedrijven, zoals het Canadese Crystallex, kregen gelijk.
Deze vonnissen zijn definitief en bindend verklaard. Pogingen van Venezuela om ze te laten vernietigen, zijn grotendeels mislukt.
Is dit geld verschuldigd aan de Verenigde Staten?
Hier ligt een belangrijk verschil tussen politieke taal en juridische werkelijkheid. Venezuela is dit geld niet verschuldigd aan de Amerikaanse staat, maar aan private ondernemingen. De Verenigde Staten zijn geen schuldeiser, maar spelen wel een centrale rol bij de handhaving van deze uitspraken, omdat Venezolaanse activa zich grotendeels buiten het land bevinden.
Amerikaanse rechtbanken hebben bevestigd dat deze claims kunnen worden verhaald op buitenlandse bezittingen van Venezuela en staatsoliebedrijf PDVSA, waaronder het strategisch belangrijke raffinagebedrijf CITGO in de VS.
Waarom betaalt Venezuela niet?
Tot op heden heeft Venezuela de meeste bedragen niet vrijwillig voldaan. Oorzaken zijn onder meer:
- De economische en financiële crisis
- Internationale sancties
- Complexe eigendomsstructuren van staatsbedrijven
- Politieke weigering om claims te erkennen
Voor schuldeisers resteert daardoor een langdurig traject van beslaglegging en juridische procedures.
Wat doet Trump concreet?
Trump gebruikt deze achtergrond als rechtvaardiging voor een hardere Amerikaanse koers. Zijn beleid richt zich op:
- Het intrekken of toekennen van olie-exportlicenties (zoals die van Chevron)
- Het aanscherpen van sancties
- Het blokkeren of controleren van oliehandel
- Het opvoeren van politieke en economische druk
In de praktijk gebruikt de VS haar macht om betaling van private claims af te dwingen, zonder dat het formeel om staatsinkomsten gaat.
China: de ontbrekende maar cruciale speler
Tegelijkertijd speelt China een sleutelrol. Nadat Chávez de banden met de VS terugschroefde, werd China de belangrijkste strategische partner van Venezuela. Peking verstrekte in de afgelopen twintig jaar meer dan US$ 60 miljard aan leningen, grotendeels via zogenoemde oil-for-debt-constructies.
China ontving Venezolaanse olie als terugbetaling en bleef betrokken, ook toen andere investeerders zich terugtrokken. Daarmee verving China de VS als economische en financiële ankerpartner.
Waarom spreekt China zich nu uit?
China heeft recent expliciet verklaard dat het zich verzet tegen wat het noemt “unilaterale intimidatie” en sancties zonder mandaat van de Verenigde Naties. Dat standpunt raakt direct aan Trumps uitspraken en maatregelen.
Voor China staat meer op het spel dan Venezuela alleen:
- Bescherming van bestaande oliecontracten en leningen
- Voorkomen dat Amerikaanse bedrijven prioriteit krijgen bij beslaglegging
- Het afwijzen van een precedent waarbij grootmachten via sancties buitenlandse activa opeisen
China verdedigt hiermee vooral het principe van soevereiniteit en niet-inmenging, maar ook zijn eigen mondiale investeringsmodel.
Geen militaire, wel geopolitieke confrontatie
Hoewel China diplomatiek stevig stelling neemt, zoekt het geen militaire escalatie in het Caribisch gebied. Peking heeft belang bij stabiliteit, voorspelbare olie-exporten en onderhandelde oplossingen. Toch maakt de Chinese positie duidelijk dat Venezuela inmiddels is uitgegroeid tot een scharnierpunt in de bredere rivaliteit tussen de VS en China.
Gevolgen voor de regio
Voor het Caribisch gebied, waaronder Aruba, heeft deze spanning directe implicaties:
- Onzekerheid over olieprijzen en energievoorziening
- Toenemende geopolitieke aanwezigheid in de regio
- Economische en politieke instabiliteit in Venezuela met regionale impact
Conclusie
Wanneer Trump stelt dat Venezuela “de Verenigde Staten geld verschuldigd is”, gebruikt hij politieke taal om een complex juridisch en geopolitiek dossier te vereenvoudigen. In werkelijkheid gaat het om onbetaalde private claims, internationale arbitrage en machtspolitiek. Met China als tegenwicht is Venezuela niet langer slechts een bilateraal conflict, maar een onderdeel van een bredere mondiale machtsstrijd waarin olie, recht en geopolitiek samenkomen.
